Is op tekst gebaseerde OC een oplossing voor ons?

Als jijzelf, een gezinslid of iemand die jij ondersteunt niet optimaal kan communiceren door middel van spraak, bekijk dan eens wat OC voor jullie kan betekenen. OC staat voor ondersteunde communicatie en het omvat alle hulpmiddelen en technieken die natuurlijke spraak vervangen of aanvullen.

Op tekst gebaseerde OC

Veel OC-systemen zijn gebaseerd op pictogrammen, maar niet allemaal. Deze op pictogrammen gebaseerde systemen maken gebruik van plaatjes ter ondersteuning van communicatie. Veel mensen die kunnen lezen en schrijven hebben voorkeur voor een op tekst gebaseerd OC-systeem. Met dit systeemtype combineert de gebruiker zelf gespelde woorden met vooraf geprogrammeerde zinnen. Daarnaast zijn de meeste hightech op tekst gebaseerde OC-systemen voorzien van woordvoorspelling zodat de gebruiker nog sneller kan communiceren.

Meer informatie over onze op tekst gebaseerde OC-oplossing vind je op de productpagina van Proloquo4Text.

Besluiten om OC te gaan gebruiken

Als je onvoldoende spraakvermogen bezit om alles te zeggen wat je wil zeggen, kan OC een oplossing voor je zijn. OC is namelijk niet alleen voorbehouden aan mensen die helemaal niet kunnen spreken. Integendeel, met ondersteunde communicatie worden alle hulpmiddelen en technieken bedoeld die het natuurlijke spraakvermogen kunnen aanvullen of vervangen (Vanderheiden en Yoder, 1986).

Er zijn allerlei redenen waarom iemand OC nodig heeft. Veel gebruikers van op tekst gebaseerde OC hebben een niet-aangeboren of progressieve aandoening waardoor ze hun spraakvermogen (deels) zijn verloren of zullen verliezen. Anderen hebben een beperking waardoor onbekenden moeite hebben om hun spraak te verstaan en te begrijpen. Ook zijn er mensen die kunnen praten, maar onder bepaalde omstandigheden het vermogen tot spraak tijdelijk verliezen.

Tekst of pictogrammen?

Voor mensen die goed kunnen lezen en schrijven is een volledig op tekst gebaseerd OC-systeem meestal een prima oplossing. Sommige van hen vinden het echter handig om daarnaast af en toe symbolen te kunnen gebruiken. Dit geldt bijvoorbeeld voor mensen die onder bepaalde omstandigheden tijdelijk niet kunnen spreken. Als iemand in zo'n situatie moeite heeft om op woorden te komen, of om te lezen, dan komen symbolen goed van pas. Er zijn bijvoorbeeld gebruikers die ineens niet meer op bepaalde zinnen kunnen komen (zoals 'dat gaat je niets aan'). In dit soort gevallen kunnen symbolen een handig hulpmiddel zijn om zo'n krachtige boodschap te uiten. Herken je jezelf hierin? Kijk dan eens naar de mogelijkheden van een op pictogrammen gebaseerd OC-systeem. De meeste systemen bieden ook de optie om zinnen te typen.

Veel gebruikers die nog niet kunnen lezen of schrijven beginnen met een op pictogrammen gebaseerd systeem. Iedereen die met OC leert communiceren, zou uitgebreide begeleiding moeten krijgen om te leren lezen en schrijven. Uiteindelijk stappen de meeste gebruikers van op pictogrammen gebaseerde OC over naar een op tekst gebaseerd systeem. Deze overstap kun je het beste aanbieden als je merkt dat:

• de OC-gebruiker liever woorden typt op het toetsenbord van de op pictogrammen gebaseerde OC-app in plaats van de knoppen te gebruiken.
• de OC-gebruiker meestal het toetsenbord heeft openstaan in de op pictogrammen gebaseerde OC-app.
• de OC-gebruiker nieuwe knoppen aanmaakt en er tekst intypt.
• de OC-gebruiker het toetsenbord gebruikt om tekst in te voeren in andere apps, of om dingen online op te zoeken.

Tijdens deze overgangsfase zorg je ervoor dat zowel het nieuwe, op tekst gebaseerde OC-systeem als het oude, op pictogrammen gebaseerde systeem beschikbaar is. Zo kan de gebruiker zelf kiezen welk hulpmiddel op welk moment het best van pas komt. Lees meer over de overstap naar op tekst gebaseerde OC in ons blogartikel 'Transitioning from symbols to text-based AAC'. Tips en hulp om taalontwikkeling te stimuleren bij gebruikers van op pictogrammen gebaseerde OC vind je in het hoofdstuk over pictogrammen in het naslagwerk 'Over OC'.

Als jijzelf of degene die je ondersteunt geen symbolen nodig heeft, is werken op tekst gebaseerde OC vaak efficiënter dan op een pictogrammen gebaseerd systeem met typfunctie. Een goed op tekst gebaseerd OC-systeem bevat diverse functies om zo snel en effectief mogelijk te kunnen communiceren. Denk bijvoorbeeld aan het aanvullen van afkortingen, woord- en zinsvoorspelling, een zinnenbank die je zelf kunt vullen en opties om gesprekken op te slaan, of naar een gesprek terug te keren.

Hulp bij de keuze voor een op tekst gebaseerd OC-systeem

Het kan handig zijn om een logopedist in te schakelen die ervaring heeft met OC. Aandoeningen die het spraakvermogen aantasten hebben vaak ook invloed op de handfunctie en de coördinatie. Dit kan gevolgen hebben voor de snelheid en nauwkeurigheid van de communicatie, waardoor het blijkt dat bepaalde OC-systemen dan niet bruikbaar zijn. Een logopedist met voldoende kennis over OC kan je helpen om het systeem en de toegangsmethode te vinden die het best bij je past.

Het is handig om de logopedist die je wil inschakelen te vragen naar zijn/haar achtergrond. Sommige logopedisten werken bijvoorbeeld voornamelijk met kinderen met autisme of verbale apraxie. Daardoor hebben ze misschien minder ervaring met op tekst gebaseerde systemen en alternatieve toegangsmethoden.

Voor mensen die normaal gesproken vloeiend spreken, maar soms niet meer uit hun woorden kunnen komen of niet altijd duidelijk kunnen maken wat ze bedoelen, kan het lastig zijn om een geschikte logopedist te vinden. Dan kan het helpen om online op zoek te gaan naar ervaringsverhalen van lotgenoten. Die vind je onder andere via deze kanalen:

• Facebookgroep Adult Users of Proloquo2Go & Proloquo4Text
• Artikelen over OC op "Yes, That Too", het blog van een studente met autisme die af en toe OC gebruikt
• "Coping with a crisis when you have intermittent speech" door Maxfield Sparrow
• A Conversation with Paula Durbin-Westby, een autistische activiste wiens spraakvermogen af en toe uitvalt
• "Backup communication methods", een artikel van Real Social Skills

Onderdeel van het communicatiegeheel

Misschien gebruik je je OC-systeem niet continu. Of misschien gebruik je hightech en lowtech OC-methoden door elkaar, afhankelijk van de situatie en je gesprekspartners. Praat je met mensen die je goed kent, dan kun je soms veel sneller communiceren met spraak of gebaren. Of misschien vind je een papieren systeem een intiemere manier om te communiceren met je echtgeno(o)t(e). Er is geen goed of fout. De beste manier om OC te gebruiken is de manier die jij op dat moment het prettigst vindt!

Bronvermelding en links:

• Facebookgroep Adult Users of Proloquo2Go & Proloquo4Text
• AAC Institute: ALS/MLD
• Yes, That Too: artikel over AAC Awareness Month
• Vanderheiden, G.C., & Yoder, D.E. (1986). Overview. In S. W. Blackstone (Ed.), Augmentative communication: An introduction (pp. 1—28). Rockville, MD: American Speech-Language-Hearing Association.