We geven een korte samenvatting van de leermethoden die in dit schema worden benoemd. Voor meer informatie verwijzen we je naar het blogartikel 'Comprehensive Literacy Instruction: Meeting the Instructional Needs of ALL Students in our Classrooms' van Jane Farrall en de bronnen onder aan dit artikel.
Uitgebreide informatie over leermethoden op ontluikend niveau vind je in de presentatie 'Emergent Literacy' van Jane Farrall en in 'Using Core Vocabulary in Emergent Literacy Instructional Routines' van het Project Core-team.
1. Samen lezen (ontluikend)
Samen lezen is bedoeld om ontluikende lezers bekend te maken met lezen. De nadruk ligt hierbij op interactie: je modelleert taal, gesprekken en de manier waarop je een boek kunt gebruiken. Tijdens dit proces leer je de OC-gebruiker op een leuke manier hoe we met boeken omgaan zoals ze bedoeld zijn.
Meer informatie vind je in het blogartikel 'Shared Reading: Focus on Interaction' van Jane Farrall over samen lezen en in haar hand-out over dit onderwerp.
Tips voor samen lezen op ontluikend niveau
- Geef commentaar op het verhaal en de afbeeldingen tijdens het lezen. Stel open vragen of laat een pauze vallen om de OC-gebruiker de kans te geven een opmerking te maken.
- Modelleer de sleutelwoorden op het OC-systeem.
- Besteed aandacht aan zowel tekst als afbeeldingen. Wijs de sleutelwoorden aan in de tekst terwijl je voorleest. Laat tegelijkertijd je vinger van links naar rechts over de zin glijden om de leesrichting te laten zien.
- Gebruik boeken waarin herhaling zit, over onderwerpen die de OC-gebruiker leuk vindt.
2. Begeleid lezen (functioneel)
Met begeleid lezen leer je de OC-gebruiker om bepaalde informatie uit een tekst te halen. Dit doe je door voorafgaand aan het lezen een doel te stellen.
Voor meer informatie ga je naar het blogartikel 'Guided Reading' van Jane Farrall.
Tips voor begeleid lezen op functioneel niveau
- Plaatjes kijken: bespreek de afbeeldingen voordat jullie de tekst lezen. Laat de OC-gebruiker raden waar het verhaal over gaat, wie de hoofdpersonen zijn, etc.
- Lees altijd met een doel. Voor beginnende functionele lezers kan dat doel eenvoudig zijn, zoals 'kies je favoriete bladzijde'. Een moeilijker doel is bijvoorbeeld voorspellen waar het verhaal over gaat of conclusies eruit trekken.
- Lees hetzelfde verhaal meerdere keren en stel telkens een ander doel.
- Zoek naar interessante woorden in de tekst. Wat betekent het woord? Wat is de eerste klank en wat is de laatste klank? Welke verschillende woorden betekenen hetzelfde?
- Plak post-its over bepaalde woorden (zoals kernwoorden/beschrijvende woorden/werkwoorden) nadat jullie de tekst hebben gelezen. Daarna laat je de OC-gebruiker nadenken over welk woord er zou kunnen staan.
- Ga op zoek naar geschikte Monarch boeken om gezamenlijk te lezen in de klas, uit te printen, te delen via iPad of te projecteren op een digibord.
Vragen die je bij herhaaldelijke leesbeurten kunt stellen om het verhaal te voorspellen of conclusies erover te trekken
- Wat zou er gebeuren als ____?
- Wat gebeurt er hierna?
- Wat is er gebeurd vóór het verhaal?
- Hoe voelden de hoofdpersonen zich?
- Wat denken de hoofdpersonen?
- Wat zou deze hoofdpersoon nog meer kunnen zeggen?
- Waarom gaat er ____ gebeuren?
- Waarom kan ____ niet gebeuren?
- Hoe denk je dat ____ gebeurde?
- Hoe is dat gebeurd?
- Bedenk een ander einde voor het verhaal.
3. Zelfstandig lezen (ontluikend en functioneel)
Alle OC-gebruikers die leren lezen en schrijven zouden de tijd moeten krijgen om hun eigen boeken uit te kiezen en zelfstandig te lezen. Voor sommige gebruikers houdt dit in dat ze door een boek bladeren en alleen plaatjes kijken. Andere gebruikers lezen hun boek op een computer of iPad. Het is belangrijk dat ze uit een groot aantal boeken kunnen kiezen en zelf mogen bepalen wat ze willen lezen.
Voor meer informatie ga je naar het blogartikel 'Self-Selected Reading: Books for Every Reader' van Jane Farrall over zelfstandig kiezen en lezen.
4. Samen schrijven (ontluikend)
Samen schrijven is een groepsactiviteit waarbij je ontluikende schrijvers ondersteunt in het schrijfproces. Jij selecteert de structuur van hetgeen jullie gaan schrijven en daarna doorlopen jullie dit gezamenlijk terwijl je het schrijfproces modelleert. Elke OC-gebruiker voegt een zin toe aan de tekst met behulp van zijn/haar OC-systeem.
'Predictable chart writing' is de meest gebruikte vorm van samen schrijven.
Meer informatie vind je in het blogartikel van Jane Farrall over predictable chart writing en de hand-out over predictable chart writing van The Center for Literacy and Disability Studies.
5. Zelfstandig schrijven (ontluikend en functioneel)
Het is belangrijk om OC-gebruikers meerdere keren per dag iets betekenisvols te laten schrijven met behulp van het alfabet. Niet om simpelweg letters over te trekken of te oefenen met het schrijven van de eigen naam, maar met als doel echt iets te bewerkstelligen. Denk bijvoorbeeld aan jezelf aanmelden voor een activiteit, een verhaal, brief of gedicht schrijven, een schema opstellen of een favoriet boek herschrijven/aanvullen. De meeste OC-gebruikers vinden het lastig om te schrijven met een potlood of pen en hebben dus een alternatief hulpmiddel nodig om letters te gebruiken. Dit kan het toetsenbord in het OC-systeem zijn of het alfabet in een andere vorm. Voor meer informatie over verschillende alternatieve toetsenborden ga je naar 'Instructional Resources' op de website van DLM.
We verwijzen je ook graag naar het blogartikel 'Writing in Our Classrooms' van Jane Farrall en naar de 'Strategies' die men gebruikt op de Willans Hill School (Engelstalig).
Een andere belangrijke leermethode voor beginnende schrijvers is informatieve feedback voor OC-gebruikers die nog niet functioneel kunnen spellen. Eerst bepalen jullie samen het onderwerp van de schrijfopdracht met behulp van het OC-systeem. Daarna schrijft de OC-gebruiker hier iets over met behulp van het alternatieve schrijfhulpmiddel. Tot slot geef je informatieve feedback zodat de OC-gebruiker het verband leert tussen de letters die hij/zij heeft gekozen en de inhoud van de tekst. In deze video zie je hoe je informatieve feedback kunt toepassen in de praktijk (Engelstalig).
Naast het gebruik van het alfabet is het ook belangrijk dat OC-gebruikers ervaren hoe ze kunnen schrijven met behulp van hun OC-vocabulaire. Hiermee stijgt hun lees-, schrijf- en taalvaardigheid: ze leren correcte zinnen te bouwen, werkwoordvervoegingen toe te passen en taal te gebruiken om te communiceren. Je hoeft immers niet altijd te schrijven met behulp van een alfabet.
Tips voor zelfstandig schrijven
- Gebruik Pictello om je eigen boeken samen te stellen met tekst, foto's en video's.
- Uitbreiden van zinnen: voeg beschrijvende woorden toe aan de zelfstandig naamwoorden in de zin.
- Tekst veranderen: breng variatie aan in een tekst door woorden te vervangen, zoals 'schaapje, schaapje, heb je zwarte wol?'.
- Schrijf een brief, e-mail of uitnodiging.
- Schrijf een boek om te delen met familie, vrienden, klasgenoten, etc.
- Schrijf lijstjes om een klassenactiviteit te organiseren: een boodschappenlijst, een gastenlijst, een boekenlijst, een lijst van spelletjes tijdens de pauze, van favoriete voorwerpen, etc.
- Schrijf een speurtocht.
- Schrijf een raadsel: omschrijf een voorwerp en laat anderen raden wat het is.
- Verander één woord in een zin waarmee de zin dezelfde of de tegenovergestelde betekenis krijgt.
- Schrijf een lettervers (acrostichon).
- Schrijf een stripverhaal met spraakballonnen of schrijf op wat de personages tegen elkaar zeggen.
- Deel schrijfpogingen op het digibord om direct feedback te geven.
- Gebruik afbeeldingschema's om te praten over wat jullie gaan schrijven en deze activiteit te plannen voordat jullie beginnen.
- Maak woordwolken (www.edwordle.net, www.wordclouds.com).
- Gebruik een woordweb om te brainstormen over mogelijke onderwerpen.
6. Begrip van letters en klanken
Het komt OC-gebruikers heel goed van pas als ze letters kunnen benoemen en weten hoe ze klinken. Op ontluikend niveau is het belangrijk dat gebruikers de benoeming en klank leren van afzonderlijke letters. Op functioneel niveau gaan gebruikers aan de slag met lettergrepen, woorden opdelen in klanken, rijmen, en onset, nucleus en coda.
Voor meer informatie ga je naar de blogartikelen van Jane Farrall over 'Teaching (and Learning) the Alphabet: Playing with Letter Shapes and Sounds' en 'Working with Letters, Sounds and Words in our Classrooms'.
Tips voor het aanleren van letters en klanken
- Lees en schrijf abc-boekjes.
- Keuzes maken met letters: laat de OC-gebruiker kiezen tussen twee opties door de beginletter van elke optie op een post-it te schrijven (bijvoorbeeld: 'k van koekje of r van rozijntjes?').
- Speel met letters in verschillende vormen en lettertypen (denk aan puzzels, uitsteekvormen, magneten, tekenborden met licht, etc.)
- Sorteer afbeeldingen of voorwerpen op basis van hun beginklank.
- Speel 'Ik zie, ik zie wat jij niet ziet, en het begint met een __' waarbij je de klank of de naam van de letter noemt.
- Zoek woorden van verschillende lengte in de tekst of die bij de activiteit horen en deel ze op in lettergrepen. Klap in het ritme van de lettergrepen en/of tel ze.
- Deel woorden op in klanken. Tel het aantal klanken in elk woord.
- Zoek woorden die op elkaar rijmen in de tekst of die bij de activiteit horen.
7. Spellen: werken met woorden
Wanneer OC-gebruikers letters kunnen benoemen en weten welke klanken erbij horen, zijn ze klaar om de letters te combineren en woorden te spellen.
Meer informatie vind je in het blogartikel van Jane Farrall over 'Working with Letters, Sounds and Words in our Classrooms'.
Tips om te werken met woorden:
- Maak woord- en lettermuren
- Kies sleutelwoorden in de tekst (zoals namen van personages, woorden die veel voorkomen, kernwoorden) en laat de OC-gebruiker de eerste en/of laatste klank van een woord benoemen.
- Kies een top vijf van kernwoorden en bespreek de letters en de spelling van deze woorden.
- Spel eenlettergrepige woorden die op elkaar rijmen. Zie hiervoor het blogartikel 'Word families and Onset Rime: early literacy instruction with learners with CCN' van Jane Farrall.
- Gebruik sleutelwoorden uit de tekst of die bij de activiteit horen en vind er zo veel mogelijk rijmwoorden bij.
Lees- en schrijfvaardigheid ontwikkelen
Het is een cruciale stap in de ontwikkeling van elk kind om lees- en schrijfvaardigheid op te doen. Met voldoende tijd, de juiste middelen en geschikte leermethoden kunnen ook OC-gebruikers leren lezen en schrijven. Daarom is het belangrijk om uitgebreid lees- en schrijfonderwijs te integreren in het OC-leerproces. Zo kan de OC-gebruiker zijn/haar taalvermogen ontwikkelen en is hij/zij straks in staat om krachtig en zelfstandig te communiceren.
Dit artikel over lees- en schrijfonderwijs hoort bij 'Taal en communicatie uitbreiden' uit de reeks 'Over OC'.
Via onderstaande links vind je meer informatie over strategieën om taal en communicatie uit te breiden:
Bezoek de AssistiveWare Core Word Classroom (Engelstalig). Elke Core Word Planner bevat een onderdeel over de integratie van lees- en schrijfonderwijs in de activiteit.
Bronvermelding en links
