OC altijd beschikbaar maken

Een essentiële stap in het OC-traject is dat je het systeem in elke omgeving en situatie beschikbaar maakt.

Voor veel mensen die niet of nauwelijks kunnen spreken is het OC-systeem hun stem. Alleen als ze toegang hebben tot dat systeem kunnen ze zeggen wat ze willen zeggen, waar en wanneer dan ook. Ze hebben er niets aan als het systeem in de tas zit of in de kast ligt. Ze kunnen niet communiceren als de batterij van het apparaat leeg is. Ze hebben er niets aan als iemand anders bepaalt dat ze het OC-systeem alleen mogen gebruiken op school, tijdens het avondeten of bij McDonalds. Het is cruciaal dat ze altijd toegang hebben tot hun systeem. Iedereen in de omgeving is dan ook verantwoordelijk om die toegang te bieden.

Als iemand een fysieke beperking heeft, nemen we hem zijn rollator niet af als hij wil lopen. Een slechthorende nemen we zijn gehoorapparaten niet af als hij wil luisteren. Waarom nemen we iemand dan het OC-systeem af als diegene wil praten?

Dit artikel gaat over de verschillende manieren waarop je OC beschikbaar kunt maken voor de gebruiker. We gaan in op de volgende punten:

• toegankelijkheid van OC voor multimodale communicatie
• iedereen toegang bieden tot het OC-systeem
• zorgen dat het OC-systeem opgeladen en ingeschakeld is
• papieren OC-systemen
• digiborden en tv-schermen gebruiken
• accessoires om OC toegankelijk te maken

Multimodale communicatie

Voor OC-gebruikers is het vaak een probleem om altijd en overal te beschikken over hun OC. Meestal hebben ze verschillende methoden om hun boodschap over te brengen. Naast hun OC-systeem gebruiken ze bijvoorbeeld een combinatie van stemgeluid, half gevormde woorden en gebaren(taal). In de snelle wereld waarin we leven communiceren ze soms makkelijker en sneller met stemgeluiden en gebaren. Het is belangrijk om al deze vormen van communicatie te waarderen en respecteren.

Maar wat gebeurt er als de communicatie mislukt en we niet begrijpen wat de ander probeert te zeggen? Wat gebeurt er als iemand meer te vertellen heeft dan hij/zij kan uitdrukken met geluiden en gebaren? OC-gebruikers hebben de woorden en taalvormen van hun OC-systeem op elk moment van de dag nodig en moeten er dus op elk gewenst moment over kunnen beschikken.

Een voorbeeld: Matthew kan uitstekend multimodaal communiceren. Hij gebruikt losse woorden en stemgeluiden heel effectief. Deze combineert hij met een scala aan gebaren. Zo communiceert hij de hele dag door en meestal is hij in staat zijn boodschap snel over te brengen. Maar niet als hij praat met mensen die hij niet of nauwelijks kent. Ook niet als hij de les over recycling met zijn leerkracht bespreekt. En soms heeft zelfs zijn moeder geen idee wat hij bedoelt als hij haar iets probeert te vertellen over zijn schooldag. Op zulke momenten gebruikt Matthew zijn OC-systeem. En die momenten komen vaak voor, want stemgeluiden en gebaren zijn niet altijd toereikend.

OC-systemen moeten voor iedereen toegankelijk zijn

Niet alleen de OC-gebruiker heeft constante toegang nodig tot het systeem. Iedereen in de omgeving moet het direct binnen handbereik hebben om te kunnen modelleren. Maar hoe moet je modelleren als het OC-apparaat in de kast ligt of als de batterij leeg is? Zorg ervoor dat je het OC-systeem altijd bij de hand hebt om te modelleren wanneer de mogelijkheid zich voordoet. Ga maar eens na hoeveel leermomenten er op een dag voorbijkomen. In Matthews geval hebben de mensen in zijn omgeving het OC-systeem continu paraat om woorden en zinnen te modelleren, zelfs als Matthew het op dat moment zelf niet gebruikt.

Opladen en inschakelen

Als je wil zorgen dat het OC-systeem altijd opgeladen is, zorg dan voor een oplaadpunt dat makkelijk toegankelijk is en waar je het hulpmiddel kunt blijven gebruiken.

Het is handig om de gebruiker te leren zo zelfstandig mogelijk met het apparaat overweg te kunnen. Leg uit hoe je het apparaat in- en uitschakelt, hoe je het wachtwoord van het apparaat invoert (indien nodig), hoe je de batterijstatus van het apparaat controleert, hoe je het oplaadt en hoe de gebruiker hierbij om hulp kan vragen.

Papieren OC-systemen

Een andere, handige manier om een OC-systeem altijd beschikbaar te hebben is een light-tech papieren versie. Neem bijvoorbeeld screenshots van de belangrijkste pagina's, en print en lamineer ze. Dit is een heel praktische oplossing om het OC-systeem binnen handbereik te hebben voor het geval er iets mis is met de iPad.

Of misschien wil je wel een boekversie van het OC-systeem maken. In dit artikel vind je een stapsgewijze uitlegde je een papieren OC-boek maakt van Proloquo2Go: Making a paper-based AAC-book

Ook kun je de Nederlandse Proloquo2Go Crescendo™-kernwoordenkaarten (8x12) of posters downloaden. De posters hang je aan de muur, binnen of buiten, of op een andere, eenvoudig toegankelijke plaats. Hiermee maak je OC goed zichtbaar én de hele dag beschikbaar.

Deze papieren kaarten of posters kunnen uitkomst bieden wanneer er maar één iPad ter beschikking is. De een modelleert op de iPad, en de ander op een van de posters.

Digibord/tv-scherm

Een digibord of tv-scherm is ook goed te gebruiken om OC duidelijk zichtbaar te maken in de ruimte. Zo kun je het scherm van de iPad erop laten zien.

OC-systeem toegankelijk maken met accessoires

Er zijn allerlei mogelijkheden om het OC-apparaat te beschermen zodat je het veilig in handen kunt geven van de gebruiker. Het is dus niet nodig om de toegang tot het apparaat op wat voor manier dan ook te beperken. Bovendien hebben we een aantal handige oplossingen waarmee actieve gebruikers het OC-apparaat binnen handbereik kunnen houden.

• Beschermhoesjes: iOS-apparaten die van een trap vallen of tegen het beton worden gesmeten: het is de grootste angst van iedereen. Met een beschermhoesje hoef je je geen zorgen meer te maken. Het aanbod is enorm, en dat komt goed uit. OC-gebruikers kunnen een beschermhoes aanschaffen die perfect past bij hun apparaatgebruik en ook nog eens hun favoriete kleur heeft. Kies een zacht, flexibel exemplaar of juist een onverwoestbare hoes van hard plastic. Een handig en uitgebreid overzicht van beschermhoesjes vind je op het Pinterest-bord van Lauren Enders.
• Draagriemen: gebruikers die volledig mobiel zijn, nemen hun 'stem' altijd en overal mee naartoe als ze hun apparaat zelf kunnen dragen. Sommigen bevestigen hun apparaat liever aan een draagriem of harnas zodat ze hun handen vrij hebben wanneer ze het systeem niet gebruiken. Voor anderen is een beschermhoesje in combinatie met een camerariem de ideale optie.
• Harnassen: voor jongere gebruikers is een harnas om het apparaat aan te bevestigen een geschikte oplossing. Een harnas zit comfortabeler en verdeelt het gewicht van een groot apparaat beter.
• Riemclips: heeft de gebruiker een klein OC-apparaat, kies dan bijvoorbeeld voor een beschermhoesje dat past in een riemhouder, of voor een hoesje met een geïntegreerde riemclip.
• Bevestigingssystemen: gebruik een standaard of steun om je OC-apparaat op een bureau, tafel of rolstoel te bevestigen.

De volgende stap

We communiceren de hele dag door en daarom moet OC ook altijd beschikbaar zijn. Voor een geslaagde implementatie van OC is het belangrijk dat je de omgeving hierop inricht. In het volgende artikel bespreken we hoe je het hele team bij het OC-traject betrekt en hoe je OC dagelijks inzet.

Bronvermelding en links

• Artikel uit de serie 'Do's en dont's': toegang tot OC.
• Blogartikel over hoe je je eigen Making a paper-based AAC-book maakt.
• Handige presentatie van Kate Ahern: Bringing AAC home