Velen van ons zullen zeggen dat we niet geloven in de mythes en afgaan op de feiten, maar onze beslissingen of de informatie die we delen, zijn onbewust toch vaak gebaseerd op deze mythes.

In dit artikel gaan we dieper in op waarom deze mythes en misvattingen bestaan en hoe ze de houding en praktijken ten aanzien van OC nog steeds beïnvloeden.

Overwaardering van spraak

OC belemmert de spraakontwikkeling niet. Een veel voorkomende misvatting is dat het gebruik van OC de spraakontwikkeling zou kunnen belemmeren. We horen deze echo van een oude mythe wanneer ouders ons vragen: “Zorgt OC ervoor dat mijn kind niet gaat praten?”. Uit onderzoek blijkt echter dat OC de spraakontwikkeling juist ondersteunt. Net zoals het leren van meerdere talen of gebarentaal vanaf een jonge leeftijd de algemene taalvaardigheden kan vergroten, biedt OC een extra manier om te communiceren en zich te uiten.

Deze misvatting is onderdeel van een breder vooroordeel dat in het Engels speechism wordt genoemd – het geloof dat de gesproken taal superieur is aan andere vormen van communicatie. Dit vooroordeel komt op verschillende manieren tot uiting. Zo hechten professionals en ouders/verzorgers vaak meer belang aan spraak dan aan OC. Ze zien OC als een laatste redmiddel. Ze beschouwen het niet als een volwaardige en effectieve communicatiemethode. Zo blijft de huisartsenpraktijk van Alyssa telefonisch contact opnemen, ondanks herhaalde verzoeken van Alyssa om dat niet te doen. Ze neemt dan niet op, of ze beantwoordt het gesprek en laat weten dat ze moeten communiceren via de berichtenfunctie, om vervolgens op te hangen. Deze volharding van het medische team illustreert de voorkeur van de maatschappij voor gesproken taal. Deze voorkeur zien we ook in onderwijs- en therapeutische settings, waar vaak prioriteit aan spraak wordt gegeven boven al het andere. Deze spraakgerichte mindset versterkt het idee dat OC iets is om op terug te vallen, in plaats van een volwaardige en waardevolle manier van communiceren.

De mythe van noodzakelijke vaardigheden

Een hardnekkig beeld dat nog steeds greep heeft op de OC-gemeenschap is het idee dat mensen over bepaalde vaardigheden moeten beschikken om OC te kunnen gebruiken. Daardoor verbinden mensen voorwaarden aan de vaardigheden voor toegang tot en/of gebruik van OC. Vroeger dachten veel professionals dat mensen over bepaalde cognitieve, motorische of taalvaardigheden moesten beschikken om gebruik te kunnen maken van OC. Ondanks dat inmiddels bekend is dat dit idee achterhaald is, horen we nog steeds dingen als “Ze zijn niet klaar voor OC” of “Ze zijn te beperkt in hun functioneren”.

Deze uitspraken zijn gebaseerd op de achterhaalde denkwijze dat bepaalde vaardigheden noodzakelijk zijn voor het gebruik van OC. Terwijl in werkelijkheid geen voorwaarden aan vaardigheden hoeven worden gesteld voor OC. Veel vaardigheden die voorheen als een voorwaarde werden gezien, kunnen zelfs worden ontwikkeld door het gebruik van OC.

Bied doeltreffende en bondige OC zodra een communicatiebehoefte wordt vastgesteld. Als je denkt dat een vaardigheid noodzakelijk is voor effectief gebruik van OC, bedenk dan manieren om die vaardigheid aan te leren met behulp van OC.

Misvattingen over leeftijd en gebruik van OC

Veel mensen denken ook dat OC alleen geschikt is voor kinderen vanaf de schoolgaande leeftijd of volwassenen die hun spraakvermogen hebben verloren door een beroerte of neurodegeneratieve aandoening. Het is echter zo dat kinderen van elke leeftijd en volwassenen in elke fase van hun leven kunnen profiteren van OC. OC is niet beperkt tot een bepaalde leeftijdsgroep; het is voor iedereen die niet voldoende kan communiceren met alleen spraak.

Deze misvatting kan voorkomen dat mensen toegang krijgen tot OC, terwijl ze daar wel baat bij zouden hebben. Een tiener die als kind OC heeft afgewezen, zou het nu misschien wel kunnen en willen gebruiken, maar krijgt het misschien niet aangeboden omdat het eerder niet is gelukt. Een volwassene met een communicatieve beperking die nog nooit OC is aangeboden kan ten onrechte als 'te oud' worden beschouwd om het te leren, waardoor niemand het probeert. Een peuter krijgt misschien geen OC aangeboden – wat de taalontwikkeling zou kunnen ondersteunen – omdat mensen denken dat het kind te jong is. Of omdat het kind nog te jong is om met zekerheid te zeggen of zijn beperking invloed zal hebben op het spraakvermogen. De overtuiging dat iemand 'te jong' of 'te oud' is voor OC gaat voorbij aan het feit dat taalontwikkeling een levenslang proces is.

OC is ook voor mensen die wel kunnen spreken

Helaas denken mensen veel minder snel aan OC voor iemand die wel kan spreken, zelfs als het spraakvermogen heel beperkt is. Er is echter een groot gebied tussen helemaal niet kunnen spreken en altijd effectief kunnen communiceren op een maatschappelijk aanvaardbare wijze. Dat betekent dat ook veel mensen die wel kunnen spreken nog steeds OC nodig hebben. In bepaalde situaties kan het veel prettiger of gemakkelijker zijn om OC te gebruiken dan te spreken.

Net zoals mensen zich zorgen maken dat OC de spraakontwikkeling zou kunnen belemmeren, zijn ze ook bang dat OC ertoe zou kunnen leiden dat de gebruiker die nog wel kan spreken, dit minder vaak zal doen. Maar als spreken zo moeilijk of ontoereikend is dat iemand minder spreekt als hij of zij toegang heeft tot OC, dan is het juist goed dat die persoon minder hoeft te spreken.

Het gebruik van OC moet gebaseerd zijn op persoonlijke behoeften en voorkeuren, en niet op hoe veel of goed iemand spreekt.

Het beperkte beeld van OC als één apparaat of app

Over het algemeen wordt aangenomen dat OC is beperkt tot één apparaat of applicatie. Dit te beperkte beeld gaat voorbij aan de dynamische en veelzijdige wereld van communicatie. OC-gebruikers combineren vaak verschillende hulpmiddelen en methoden, zoals gebaren, schrijven, symbolen, apparaten en apps.

Het gebruik van meerdere OC-apps betekent dat je voor elke situatie het juiste hulpmiddel kunt kiezen. Verschillende communicatievormen – al dan niet ontwikkeld voor OC – kunnen een aanvulling vormen op elkaar en bieden meer communicatiemogelijkheden.

Net zoals een gewone gereedschapskist verschillende gereedschappen heeft voor verschillende klussen, zo heeft een OC-toolbox verschillende hulpmiddelen voor verschillende situaties. In elke situatie het beste hulpmiddel kiezen werkt beter dan verwachten dat één tool uitkomst biedt in alle situaties.

Switchen tussen apps is niet mogelijk wanneer een OC-gebruiker steeds naar één bepaalde app wordt geleid. De gebruiker kan maar één hulpmiddel gebruiken, in plaats van dat hij of zij toegang heeft tot alle beschikbare communicatiemiddelen.

Zelfs met Apple's vernieuwde Assistive Access-functie en de mogelijkheid om meerdere apps te gebruiken, zullen niet alle OC-gebruikers toegang hebben tot alle communicatiemiddelen. Denk bijvoorbeeld aan YouTube, websites, foto's, scherm delen en meer. Dat betekent dat OC-gebruikers belangrijke hulpmiddelen missen om zich uit te drukken en voor de interactie met anderen.

OC-gebruikers maken vaak gebruik van technologische hulpmiddelen die niet specifiek voor OC zijn ontwikkeld. Het is belangrijk om te begrijpen dat OC uiteenlopende manieren van communiceren omvat. Het is zoveel meer dan één programma voor één apparaat, het is een toolbox met verschillende en flexibele hulpmiddelen.

Tijd voor een breder perspectief

De hardnekkigheid van deze misvattingen is niet alleen een kwestie van achterhaalde ideeën, maar komt ook voort uit diepere vooroordelen zoals het geloof dat de gesproken taal superieur is. Daarom wordt de voorkeur gegeven aan bepaalde vormen van communicatie boven andere, wat resulteert in een gebrek aan toegang tot OC en een gebrek aan acceptatie van OC-gebruikers. Voor meer inclusiviteit moeten we deze mythes de wereld uit helpen en communicatie in een breder perspectief zien.

We moeten ons inzetten voor effectieve OC-systemen en afrekenen met achterhaalde ideeën. OC is geen laatste redmiddel of een hulpmiddel dat alleen geschikt is voor bepaalde leeftijdsgroepen of vaardigheidsniveaus. Het moet toegankelijk zijn voor iedereen dat het nodig heeft, op het moment en in de vorm die past bij de individuele behoeften van de gebruiker.

Bronvermelding en links in het Engels

Crowe, B., Machalicek, W., Wei, Q., Drew, C., & Ganz, J. (2021). Augmentative and Alternative Communication for Children with Intellectual and Developmental Disability: A Mega-Review of the Literature. Journal of Developmental and Physical Disabilities, 34(1), 1–42. https://doi.org/10.1007/s10882...

Donaldson, A. L., Corbin, E., & McCoy, J. (2021). “Everyone deserves AAC”: Preliminary study of the experiences of speaking autistic adults who use augmentative and alternative communication. Perspectives of the ASHA Special Interest Groups, 6(2), 315–326.

Donaldson, A. L., Corbin, E., Zisk, A. H., & Eddy, B. (2022). Promotion of Communication Access, Choice, and Agency for Autistic students. Language Speech and Hearing Services in Schools, 54(1), 140–155. https://doi.org/10.1044/2022_l...

Donaldson, A. L., Zisk, A. H., Eddy, B., Corbin, E., Ugianskis, M., Ford, E., & Strickland, O. (2023). Autistic Communication: A Survey of School-Based Professionals. Perspectives of the ASHA Special Interest Groups, 8(6), 1248–1264. https://doi.org/10.1044/2023_p...

Koerner, S. M., Glaser, S., & Kropkowski, K. (2023). Perspectives of Part-Time augmentative and alternative communication use in adults and implications for pediatric service delivery. Perspectives of the ASHA Special Interest Groups, 8(4), 747–760. https://doi.org/10.1044/2023_p...

Martin, L. J., & Nagalakshmi, M. (2024). Bridging the social & technical divide in augmentative and alternative communication (AAC) applications for autistic adults. arXiv (Cornell University). https://doi.org/10.48550/arxiv...

Rayl, K., Herr, P. L., Eddy, B., Donaldson, A., Fuller, S., & Zisk, A. (n.d.). Exploring Speech Experiences, CPIB Scores, and AAC Assessment Experiences of Autistic AAC Users with Intermittent, Unreliable, Insufficient, and/or Expensive Speech. PDXScholar. https://pdxscholar.library.pdx...

Zisk, A. H., & Dalton, E. (2019). Augmentative and Alternative Communication for speaking Autistic Adults: Overview and recommendations. Autism in Adulthood, 1(2), 93–100. https://doi.org/10.1089/aut.20...