Wat is OC?

Wat is OC?

OC is de afkorting van ondersteunde communicatie.

Onder ondersteunde communicatie (OC) verstaan we verschillende methodieken, systemen, strategieën en hulpmiddelen die natuurlijke spraak vervangen of aanvullen. Met andere woorden: mensen die moeite hebben met spreken, krijgen ondersteuning om effectiever te kunnen communiceren. Die ondersteuning kan verschillende vormen hebben en is gericht op het uiten, waarnemen, verwerken en begrijpen van taal. OC is niet alleen gericht op communicatie en spraak, maar ook op lezen en informatieverwerking.

Voor wie is OC bedoeld?

Er bestaan allerlei redenen waardoor iemand niet (meer) in staat is via spraak te communiceren. Denk bijvoorbeeld aan ontwikkelingsstoornissen waardoor de spraakontwikkeling is achtergebleven, of aan verworven afwijkingen die het spraakvermogen aantasten. En zo zijn er nog veel meer oorzaken, stoornissen en beperkingen die ervoor zorgen dat iemand niet kan spreken. Ook kan het spraakvermogen tijdelijk beperkt zijn, bijvoorbeeld door een acute medische aandoening, een angststoornis of stress.

Of iemand OC nodig heeft is niet te bepalen op basis van de diagnose. Iemand met autisme kan wel of geen baat hebben bij OC. Iemand die een hersenbloeding heeft gehad kan wel of geen baat hebben bij OC.

Communiceren zonder spraak

Communiceren zonder spraak kan heel frustrerend zijn. Als een boodschap niet goed overkomt, kunnen zowel degene met het communicatieprobleem en diens gesprekspartner geïrriteerd en verward raken. Degene die niet kan spreken heeft geen middelen om zijn of haar gedachten over te brengen aan de ander. En anderen koesteren vaak vooroordelen over de vaardigheden, de potentie en het leer- en denkvermogen van mensen met spraakproblemen. Iemand die niet kan praten ontdekt al snel dat je sommige dingen eenvoudig duidelijk maakt: door naar de afstandbediening te wijzen, is duidelijk dat je van kanaal wil wisselen. Andere dingen zijn lastiger, zoals uitleggen dat je favoriete televisie programma jou doet denken aan een familielid die er niet meer is.

Om deze uitdagingen te overwinnen hebben we alternatieve manieren nodig om te communiceren: via OC.

Welke soorten OC worden het meest gebruikt?

Met OC bedoelen we alle hulpmiddelen en strategieën waarmee je communiceert wanneer je niet kunt spreken.

No-tech OC, oftewel ondersteunde communicatie waar je geen extern (technologisch) hulpmiddel bij gebruikt:

• gezichtsuitdrukkingen
• lichaamstaal
• gebaren
• gebarentaal

Lowtech/hightech OC, oftewel ondersteunde communicatie waar je externe (technologische) hulpmiddelen of materialen bij gebruikt:

• pictoborden
• keuzekaarten
• toetsenborden
• spraakcomputers
• OC-apps voor mobiele apparaten

Vaak gebruiken we een hightech hulpmiddel (zoals een spraakcomputer of een OC-app voor iPad), of een lowtech hulpmiddel (zoals een communicatieboek of -kaart) als we ons voorbereiden op OC.

Sommige OC-systemen zijn gebaseerd op tekst en bevatten een toetsenbord. Dit soort systemen zijn geschikt voor mensen die niet kunnen spreken, maar die wel voldoende lees- en schrijfvermogen bezitten. Proloquo4Text is de op tekst gebaseerde OC-oplossing van AssistiveWare.

Aan de andere kant zijn er veel mensen met spraakproblemen die (nog) niet kunnen lezen en/of schrijven. Voor hen is OC gebaseerd op foto's, afbeeldingen of symbolen het meest geschikt. Dit noemen we op pictogrammen gebaseerde OC. Deze afbeeldingen, of symbolen, drukken woorden of zinnen uit. Proloquo2Go is de op pictogrammen gebaseerde OC-oplossing van AssistiveWare.

Multimodale communicatie

De meeste mensen die niet kunnen spreken, maken gebruik van multimodale communicatie. Dat betekent dat ze verschillende vormen van (ondersteunde) communicatie gebruiken om hun boodschap over te brengen, bijvoorbeeld met een combinatie van stemgeluid en half gevormde woorden, gebaren(taal) en een doeltreffend OC-systeem. Het is aan ons om deze communicatiemethoden stuk voor stuk te waarderen en respecteren. Alle communicatie vertelt ons iets over de persoon en de situatie.

Zelfs als iemand erin slaagt een paar woorden of klanken te produceren, kan hij/zij nog steeds in aanmerking komen voor OC. Met een OC-systeem heeft iemand namelijk meer woorden en taal tot zijn beschikking. Het geeft iemand de mogelijkheid om veel meer te uiten dan wanneer hij/zij alleen beperkte spraak gebruikt.

De voordelen van OC

Manieren om gedachten, ideeën, verlangens en wensen te uiten zijn krachtige middellen voor mensen die niet kunnen praten.

Gebruikers van OC levert beschrijven de volgende voordelen bij het gebruik van OC:

• sterkere vriendschappen en diepere banden met relaties
• frequentere, meer uitgebreide social interacties
• versterkte sociale rolen: familielid, vriend, student of collega
• vergrootte autonomie en meer zeggenschap over je eigen leven
• minder afhankelijk
• meer respect van anderen
• meer participatie binnen de familiekring en omgeving
• verminderde kwetsbaarheid op plaatsen waar je afhankelijk bent van derden, zoals in een ziekenhuisomgeving of revalidatiekliniek
• meer kansen op school en op de arbeidsmarkt
• een verbetering in de fysieke en mentale gezondheid

Daarnaast melden professionals en families vaak nog extra voordelen. Het toenemen van het spraakvermogen, sterkere en betere relaties met familie en verzorgers, en een uitbreiding van het taalbegrip zijn veel genoemde verbeteringen bij de inzet van OC.

Andersom ontstaan ook vaak problemen wanneer iemand geen toegang heeft tot OC. Mensen gaven aan dat ze, vóór het gebruik van OC:

• meer sociaal isolement en eenzaamheid voelden
• vaker gefrustreerd waren en dit afreageerden of hun naasten
• zich kwetsbaarder voelden
• zich buitengesloten voelden bij het maken van belangrijke beslissingen
• niet de mogelijkheid hadden om te laten zien wat ze wisten of konden leren

OC is een ondersteunend hulpmiddel voor mensen die niet kunnen spreken. Maar communicatie is twee-richtingsverkeer, het is een interactie tussen twee of meer personen. Familie, vrienden, scholen, collega's, therapeuten, iedereen heeft baadt bij training en ondersteuning om een goede communicatiepartner te worden voor iemand die OC gebruikt. Tijdens zulke training kijk je niet alleen naar de manier waarop je een OC-gebruiker kan ondersteunen, maar ook naar hoe die persoon het liefst ondersteund wordt.

De reis die OC heet

Communicatie is een van de grondrechten van de mens. Iemand die moeite heeft met communiceren, krijgt een stem met behulp van OC. Voordat je begint aan de reis die OC heet, vraag je je misschien af of OC werkelijk oplossingen biedt. Heeft de gebruiker er profijt van? Wanneer gaan we OC inzetten? Als je hulp nodig hebt bij het beantwoorden van deze vragen, lees dan het artikel "Hebben we OC nodig?".

Als je wil ontdekken op welk punt van de reis je je bevindt, en ideeën wil opdoen om verandering en vooruitgang te stimuleren, gebruik dan onze OC Leren Gids. Deze gids helpt je om een geschikt OC-systeem te kiezen, een goede start te maken met OC, en om zowel taal als echte communicatie te ontwikkelen.

Succes, en neem gerust contact op met ons supportteam als je onderweg hulp nodig hebt!

Het team van AssistiveWare

Bronvermelding en links

ASHA Clinical Topic: Augmentative and Alternative Communication

Ahern, Kate: 'Why "Prove it with Low Tech First" Doesn't Work' (2014).

Beukelman, D., & Mirenda, P. (2013). Augmentative and Alternative Communication (4th Ed.). Baltimore: Paul H. Brookes.

Farrall, Jane: 'Don’t Demand Prerequisite Skills' (2015).

Kangas, Kathleen & Lloyd, Lyle. (2009). Early Cognitive Skills As Prerequisites to Augmentative and Alternative Communication Use: What Are We Waiting For?. Augmentative and Alternative Communication, 4, 211-221.

Light, J., & McNaughton, D. (2014). Communicative competence for individuals who require augmentative and alternative communication: A new definition for a new era of communication? Augmentative and Alternative Communication, 30, 1–18.

LoStracco, Heidi: 'The Myth of Augmentative and Alternative Communication (AAC) Pre-Requisite Skills' (2014).

National Joint Committee for the Communication Needs of Persons With Severe Disabilities: 'Augmentative and Alternative Communication, introduction to AAC'

Romski, M.A. & Sevcik, R.A. (2005). Augmentative communication and early intervention: myths and realities. Infants and Young Children, 18 (3), 174.